કેન્દ્રીય બજેટ ૨૦૨૫-૨૬ એ શિક્ષણના મૂળભૂત અધિકાર પર, ખાસ કરીને લઘુમતીઓ અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા સમુદાયો માટે, એક સુયોજિત હુમલો છે. સમાવેશી વિકાસમાં રોકાણ કરવાને બદલે, સરકારે શિષ્યવૃત્તિ કાર્યક્રમોને ખતમ કરવાનું, જાહેર શિક્ષણ માટે ભંડોળ ઓછું કરવાનું અને અસમાનતાઓને વધુ ગાઢ બનાવવાનું પસંદ કર્યું છે – આ બધું ‘સબકા સાથ, સબકા વિકાસ’ ના ખોટા વાયદાઓ ને આગળ રાખીને કર્યું છે.
ગયા વર્ષના ૨.૫૭% થી શિક્ષણ બજેટમાં જીડીપીના માત્ર ૨.૫૧% સુધીનો ભારે ઘટાડો, વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને સંસ્થાઓ પ્રત્યે સરકારની ઇરાદાપૂર્વકની ઉપેક્ષાને છતી કરે છે. લઘુમતીઓ અને આદિવાસી સમુદાયો માટે શિષ્યવૃત્તિમાં લક્ષિત ઘટાડો એ સૌથી ભયાનક વિશ્વાસઘાત છે. લઘુમતીઓ માટે પ્રિ-મેટ્રિક શિષ્યવૃત્તિ 39.9% ઘટાડીને ₹197.50 કરોડ કરવામાં આવી છે, જ્યારે પોસ્ટ-મેટ્રિક શિષ્યવૃત્તિ 63.8% ઘટાડીને ₹731.39 કરોડનો ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. મેરિટ-કમ-મીન્સ શિષ્યવૃત્તિ ₹7.34 કરોડ કરવામાં આવી છે, જ્યારે ST વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉચ્ચ શિક્ષણ માટેની રાષ્ટ્રીય ફેલોશિપ લગભગ નાબૂદ કરવામાં આવી છે, જેને અપમાનજનક ₹2 લાખ મળ્યા છે. આ ફક્ત બેદરકારી નથી – તે જુલમનું કૃત્ય છે.
સરકાર IIT, મેડિકલ સીટો અને અટલ ટિંકરિંગ લેબ્સના વિસ્તરણ વિશે બડાઈ મારે છે, પરંતુ તે શિક્ષણમાં સુલભતા, પરવળતા અને સમાનતાના મુખ્ય સંકટને સંબોધવાનો ચોખ્ખો ઇનકાર કરે છે.પ્રધાનમંત્રી સંશોધન ફેલોશિપ (PMRF) માં વધારો બધી સંસ્થાઓ સુધી લંબાવવો જોઈતો હતો, પરંતુ તેના બદલે, તે IIT અને IISc માટે વિશેષ ફાળવણી કરી છે, જે માત્ર શૈક્ષણિક ઉચ્ચ વર્ગને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
નિયમિત સરકારી શાળાઓ કરતાં કેન્દ્રીય વિદ્યાલયોને ભંડોળની પ્રાથમિકતા આપવી એ બતાવે છે સરકારે જાહેર શિક્ષણની માળખાકીય રીતે અવગણના કરી છે . ગ્રામીણ અને વંચિત વિસ્તારોમાં લાખો વિદ્યાર્થીઓ ઉપેક્ષિત રહે છે, જ્યારે ભંડોળ ઉચ્ચ કક્ષાની સંસ્થાઓમાં કેન્દ્રિત કરી દેવામાં આવે છે, જેના કારણે વિશેષાધિકૃત અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચેનું અંતર વધી રહ્યું છે.
SIO આ શિક્ષણ વિરોધી, ગરીબ વિરોધી અને લઘુમતી વિરોધી બજેટની સખત નિંદા કરે છે, જે ફક્ત ઉપેક્ષા જ નહીં પરંતુ પ્રણાલીગત દમનનું ઇરાદાપૂર્વકનું કૃત્ય છે. જાહેર શિક્ષણને અપંગ બનાવીને અને શિષ્યવૃત્તિમાં ઘટાડો કરીને, સરકાર હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વિદ્યાર્થીઓ માટે શિક્ષણના દરવાજા બંધ કરી રહી છે, તેમને ગરીબી અને મતાધિકારથી વંચિત કરી રહી છે.
ડો. રોશન મોહિયુદ્દીન, રાષ્ટ્રીય સચિવ, એસ.આઈ.ઓ. ઓફ ઇન્ડિયાએ એક અખબારી યાદીમાં જણાવ્યું હતું
