એક તરફ બિહારમાં નિતિશકુમારે ભાજપથી છેડો ફાડીને મહાગઠબંધનમાં પોતાને ગોઠવી દીધા છે, તો બીજી તરફ પંજાબમાં જીત મેળવ્યા બાદ AAP પશ્ચિમી રાજ્યમાં પગ જમાવવા ઉત્સુક છે. ગુજરાતમાં ડિસેમ્બરમાં ચૂંટણી થવાની છે અને મતદાન એવા સમયે થવાનું છે જ્યારે વિપક્ષને નિતિશ કુમારના રૂપમાં મોદીને હરાવવાની આશાના કિરણો જાેવા મળી રહ્યા છે. તેણે હાલમાં જ ભાજપ સાથે જૂના સંબંધ તોડી નાખ્યા છે અને હવે તે વિપક્ષી એકતા પર કામ કરી રહ્યા છે. ગુજરાત રાજ્ય વડાપ્રધાન મોદી અને ગૃહમંત્રી અમિત શાહનું ઘર છે. ભાજપ ૧૯૯૫ થી ચૂંટણી જીતી રહ્યું છે. ૧૯૯૬માં તેની સરકાર જૂથવાદી યુદ્ધ પછી શંકરસિંહ વાઘેલા ની આગેવાનીમાં પડી ગઈ હતી, પરંતુ ૧૯૯૮ ની ચૂંટણી જીત્યા પછી તે ફરીથી સત્તા પર આવી. અને ત્યારથી તે ભાજપનો અતૂટ ગઢ છે. તે એવા ત્રણ રાજ્યોમાંથી એક છે જ્યાં તે ઘણા વર્ષોથી સત્તામાં છે. એમપી અને છત્તીસગઢમાં પાર્ટી ૧૫ વર્ષથી સતત સત્તામાં છે. જ્યારે ગુજરાતમાં જીતનો સિલસિલો હાલમાં ૨૪ વર્ષનો છે. પશ્ચિમ બંગાળનો સામ્યવાદી પક્ષનો ૩૨ વર્ષનો રેકોર્ડ તોડવા તરફ તે સાતત્ય સાથે આગળ વધી રહી છે.
AAPએ આ વખતે પોતાની એન્ટ્રીથી ચૂંટણીને ત્રિકોણીય હરીફાઈ બનાવી દીધી છે. રાજ્ય ૧૯૯૮થી દ્વિધ્રુવી હરીફાઈનું સાક્ષી રહ્યું છે, જેમાં ભાજપનો સત્તા પર કબજાે યથાવત છે અને કોંગ્રેસને વિપક્ષનું સ્થાન મળ્યું છે. AAP રાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં વધુ આગળ વધવા માટે આગામી ચૂંટણીમાં યોગ્ય પ્રદર્શન કરવાની આશા રાખે છે. હાલમાં તે ત્રણ રાજ્યોમાં હાજરી ધરાવે છે. દિલ્હી, પંજાબ અને ગોવા. પાર્ટીએ ગયા વર્ષે સૂરત મહાનગરપાલિકામાં ૧૨૦માંથી ૨૭ બેઠકો જીતી હતી અને તે ભાજપ સામે મુખ્ય વિરોધ પક્ષ તરીકે ઊભરી હતી. રાજકોટ અને ગાંધીનગરમાં પણ સારો દેખાવ કર્યો હતો. જાે કે તેનો સીધો ફાયદો ભાજપને જ થયો હતો. AAP માટે ગુજરાતમાં પ્રવેશવાની આ પહેલી ઘટના નથી. ગયા વર્ષે વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં તેણે થોડી બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી અને લડાયેલી બેઠકો પર ડિપોઝિટ ગુમાવી હતી. કોઈ ખાસ પ્રચાર કે આક્રમકતા પણ જાેવા ન’હોતી મળી. તાજેતરમાં AAP એ ૫૩ બેઠકો માટે તેના ઉમેદવારોની જાહેરાત કરી છે અને એવી અપેક્ષા છે કે તે ટૂંક સમયમાં મુખ્યમંત્રી ચહેરાની પણ જાહેરાત કદાચ કરશે.તેઓએ બીટીપી સાથે જાેડાણ કર્યું હતું, જે એક પ્રાદેશિક સંગઠન છે અને આદિવાસી પટ્ટામાં પ્રવેશ કરવા આદિવાસીઓના ઉત્થાન માટે કામ કરે છે. આદિવાસીઓ વસ્તીના ૧૫ ટકા છે. જાે કે આ જાેડાણ પ્રાથમિક તબક્કામાં જ ડગમગી રહ્યું છે. તે મુસ્લિમ મતો માટે AIMIM સાથે પણ કદાચ જઈ શકે છે, જાે કે હવે તેની શકયતા નહિવત છે. ગુજરાતની કુલ વસ્તીના ૧૦ ટકા મુસ્લિમો છે.
હમણાં જ દિવાળી પર્વ ઉપર કેજરીવાલે મોદી સા.ને અપીલ કરી કે ગાંધીજીની સાથે રૂપિયાના ચલણ ઉપર હિંદુ દેવી દેવતા લક્ષ્મી અને ગણેશજીના ફોટા પણ છાપે. આમ સ્પષ્ટ રીતે તેઓ ભાજપ અને આરએસએસ થી પણ ચડિયાતું હિન્દુત્વ કાર્ડ લઈ મેદાનમાં ઊતરી ગયા છે.
વિપક્ષ કોંગ્રેસ ૨૦૧૭ની વિધાનસભાની ચૂંટણી બાદ અનેક આંચકા અનુભવતી હોવા છતાં રેસમાંથી બહાર નથી. કોંગ્રેસ પાર્ટીએ છેલ્લી ચૂંટણીમાં ૭૭ બેઠકો મેળવીને સારું પ્રદર્શન કર્યું હતું અને ભાજપને ૧૦૦ ની નીચે રોકી દીધું હતું. જાે કે તેના ઘણા અગ્રણી નેતાઓ વંડી ઠેકી ભાજપમાં ગોઠવાઈ ગયા છે. ૧૯૯૮ પછી આ પ્રથમ વખત હતું જ્યારે ભાજપે ૧૦૦થી ઓછી બેઠકો જીતી હતી. તેઓએ હાર્દિક પટેલનો ઉપયોગ કરીને પાટીદારો માટે અનામતની માંગણી કરીને પટેલ કાર્ડ રમ્યું હતું, જે પાટીદારો પરંપરાગત ભાજપના મતદારો છે. જેના કારણે સીટોના ?? મામલે કોંગ્રેસમાં ઉછાળો આવ્યો હતો. હાર્દિક પટેલની સાથે તેઓએ અન્ય પછાત વર્ગો અને દલિતોને ભાજપ વિરુદ્ધ કરવા માટે અલ્પેશ ઠાકોર અને જિગ્નેશ મેવાણીનો પણ ઉપયોગ કર્યો હતો. ગત ચૂંટણી દરમિયાન આ ત્રણેય પરિબળોએ કોંગ્રેસને મદદ કરી હતી.
પરંતુ આ વખતે કોઈ પાટીદાર આંદોલન નથી અને હાર્દિક પટેલ હવે ભાજપમાં જાેડાઈ ગયો છે. અલ્પેશ પણ ભાજપમાં જઈ ચૂંટણી હારી ખૂણામાં હડસેલાઈ ગયો છે. કોંગ્રેસે છેલ્લા ૫ વર્ષમાં શ્રેણીબદ્ધ પક્ષપલટાનો સામનો કરવો પડ્યો છે. પરંતુ તેમ છતાં તે એકમાત્ર એવો પક્ષ છે જે ભાજપને સખત ટક્કર આપી શકે છે.ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં તેની મજબૂત પકડ છે. રાષ્ટ્રીય પ્રમુખની ચૂંટણી અને રાહુલ ગાંધીની ભારત જાેડો યાત્રાને મળેલ બહોળા આવકાર પછી તેની કેડર નીચે સુધી ઉત્સાહિત છે. અલબત્ત રાહુલ ગાંધીએ ગુજરાતને આ યાત્રામાં જાે આવરી લીધું હોત તો તેનો ફાયદો પક્ષને ચોક્કસ જ મળી શકતો અને કાર્યકરોમાં ઉત્સાહનો સંચાર પણ સીધો જ થઈ જતો.
AAP ભાજપ સામે લડીને સત્તા કબજે કરવા માટે કોંગ્રેસ જેવી સ્થિતિમાં નથી. તેમને આ વખતે ભાજપ વિરોધી મતોમાં વાજબી હિસ્સો મળી શકે છે, જે અગાઉની ચૂંટણીઓમાં કોંગ્રેસે સૌથી વધુ મેળવ્યો હતો. ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ પાર્ટી માટે આ ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે અને મોટો પડકાર પણ છે. થોડાક શહેરી મતો પણ તે ભાજપના લઈ જઈ શકે છે. આ સિવાય AAP રાજ્યમાં કોઈ ખાસ અસર નહીં કરી શકે તેમ જણાઈ રહ્યું છે. પરંતુ ૫ વર્ષ પછી તેને જગ્યા મળી શકે છે અને તેની આ તૈયારી હોઈ શકે છે. જ્યારે લોકો એન્ટી ઇન્કમબન્સી મોડમાં ભાજપથી થાકી જાય ત્યારે કોંગ્રેસ સિવાયનો વિકલ્પ જનતાને મળી રહે તેવી RSSની ગોઠવણના ભાગ રૂપે આ સ્ટ્રેટેજી ગુજરાતમાં પણ ગોઠવાઈ રહી છે.
ભાજપ અને કોંગ્રેસ પછી AAP એકમાત્ર એવી પાર્ટી છે કે જેની પાસે બે અલગ-અલગ રાજ્યોમાં બહુમતી સરકાર છે. તેણે પંજાબમાં નબળી પડી ગયેલી કોંગ્રેસને હરાવી જ્યાં ભાજપની હાજરી નથી. પરંતુ ગુજરાતનો પડકાર ઘણો મુશ્કેલ છે, કારણ કે તેનો સામનો મજબૂત ભાજપ સામે છે. અરવિંદ કેજરીવાલને તેમની પાર્ટીને યોગ્ય રીતે ન્યાયના પક્ષે ઊભેલી બતાવવાની જરૂર છે, જે ભાવિમાં તેમને મોદી સામે એકમાત્ર વિકલ્પ તરીકે રજૂ કરવામાં મદદ કરી શકે. પરંતુ તેમને તેની પરવા ન કરતાં હિન્દુત્વને એજન્ડામાં અગ્રતા આપી છે. RSSની બી ટીમનો સિક્કો લાગે તેની પણ પરવા નથી કરી અને ઊલટાનું તે મુદ્દાથી તે હિંદુ મતો આકર્ષી શકશે અને ભાજપમાં પણ છેદ કરી શકશે તેવું ગણિત માંડ્યું છે.એટલા માટે ગુજરાતમાં AAP ખૂબ જ આક્રમક છે. જાે કે રાજ્યમાં AAP માટે શ્રેષ્ઠ તકો કોંગ્રેસનો ભોગ લઈ રહી છે અને ભાજપની છબીને તે કદાચ સહેજ જ ઉઝરડો પાડી શકશે.
ચૂંટણી પંચ હવે ગુજરાતમાં પણ પોતાનું કેલેન્ડર પ્રગટ કરી દેશે અને પક્ષો તેમના ઉમેદવારોની યાદી બહાર પાડશે, પછી ખરાખરીનો જંગ મંડાશે. આવો આપણે આ લોકશાહીના પર્વને માણીએ. આ કેવીએટ સાથે કે કોઈ તૂફાન હુલ્લડો કે ધાંધલી નહીં થાય અને લોકશાહી, જેના બધા જ સ્વરૂપ ધૂંધળા થઈ રહ્યા છે તે નવી ચમક સાથે કદાચ બહાર આવી શકશે. –•–
લેખક નિવૃત મુખ્ય ઇજનેર, ગેટકો (જીઇબી) છે. મોઃ ૯૯૨૫૨ ૧૨૪૫૩
mgvgetco@yahoo.co.in
લખ્યા તા.૨૮ ઓક્ટોબર ૨૦૨૨
